A. Nevin Yıldız: Hayatta var olan niçin yazılmasın ki?

Hacettepe Üniversitesi Bağlantı Fakültesi’nde öğretim üyesi olan A. Nevin Yıldız’ın ‘Dünyanın Kustuğu Yer’ isimli hikaye kitabı, Bağlantı Yayınları’ndan çıktı. Hem kitabın müellifine hem de bu röportajı yapan bana nazaran bu hikayeler, toplumda görünmeyen ya da görünmesi istenmeyen antikahramanları anlatıyor. Kitabın geçtiği yer, Abre isimli bir kasaba… Abre; Portekizce’de ve Arapça’da bataklık, İspanyolca’da ise açıklık manasına geliyor ki, bu kitabın kahramanları için ne kadar uygun olduğunu okurken görebiliyorsunuz. Süslü Neslihan, eğitim neferi Nadide, alışılmamış ikili Gül ve Sevda, Kako, tabip Reşat, Neriman Köksal replikası Serap, cinli Veli ve daha kacı bu mahallede yaşamayı öğrenen kahramanlar.

‘Dünyanın Kustuğu Yer’i, muharriri Nevin Yıldız’la konuştuk.

Önce yazma hikâyenizden başlayalım. Viranşehir doğumlusunuz. Ankara, Selçuk ve Hacettepe Üniversitelerinde akademisyenlik yapmışsınız. Sizi yazmaya iten neydi?

Evet, Viranşehir’de doğdum ve 17 yaşıma kadar oradaydım. Sonrası üniversite ve farklı kurumlarda hem akademik hem akademik olmayan iş ve hayat deneyimleri… Gerek doğup büyüdüğüm Viranşehir’deki ömrüm, gerekse sonrası için diyebileceğim birinci şey, ben daima yazdım. Farklı hayatların yahut yerlerin içindeyken yazdım, bilindik olanın içindeyken de… Çünkü yazmak kendimi, beni çevreleyen dünyayı, insanları manaya uğraşımın bir sonucu, bir tıp tefekkür hali. Yani olana bitene aralanmak, dışına çıkmak ve durmak için yazıyorum tahminen de. Size beni yazmaya şu itti, bu itti üzere somut bir cevap yahut an ya da olay söylemem, mümkün değil lakin hem kendi iç dünyam hem dış dünyada olan bitenler üzerine düşünmeye başladığımda yazmaya da başladım sanırım. Mesela; birinci hikaye defterim ki hala saklarım; ortaokul yıllarıma ilişkin ve birinci hikayem, namus cinayeti kurbanı bir bayanın bir günü.

‘KAHRAMANLARIMIN HABER PAHASI VAR’

Kitabın ismi ‘Dünyanın Kustuğu Yer’. Kitaptaki kahramanlar toplum tarafından pek de önemsenmeyen bireyler, Abre de kaybeden tiplerin bir ortaya geldiği bir mahalle. Bu kitabı neden yazma gereksinimi duydunuz?

Bir muhtaçlıktan mı çıktı emin değilim. Yani yazmak bir gereksinim mı ondan da emin değilim, bunun cevabını bilmiyorum. Lakin kitaptaki kahramanlar her gün yanından geçip gittiğimiz, göz ucuyla bakıp kaçtığımız ve hatta aman ha bana bulaşmasın dediğimiz beşerler. Dahası biz bu insanları ya hatalı, sapkın ya da mağdur ve mazlum görme üzere iki uca savruluyoruz. Meğer bu beşerler ne sapkın ne de mağdur! Onlar, herkes üzere geçim tasası ve ömür telaşı olan, gülen ağlayan, kusur yapan beşerler. Ancak çoğunluktan çok kıymetli bir farkları var. O da hayatın kendisini ve kendi dileklerini, gerçekliklerini olduğu üzere kabul etme yüreğine sahip olmaları. Abre’nin kahramanları benim için hayatın gerçek kahramanları, ya da birer antikahraman… Haberci lisanıyla konuşacak olursam, Abre kahramanlarının haber bedeli var zira hepsi birer antikahramanlar! Bu yüzden yazıldılar ya da ben onları yazmaya çalışırken temelinde onlar beni yazdı.

Dünyanın Kustuğu Yer, A. Nevin Yıldız, 108 syf., İrtibat Yayıncılık, 2022.

Abre bir ütopya mı, yoksa hakikaten ismi Abre olmasa bile var mı?

Çok güç bir soru bu benim için, zira hem var hem yok! Evet, Abre diye bir mahalle var(dı), kahramanların her biri gerçek hayatta da bu mahalleye çok lakin çok yakışırdı. Fakat bu mahalle benim ona yakıştırdığım ve yıllar boyunca yüzlerce kıssadan süzüp yanımda gezdirdiğim kahramanlarıyla varlık kazandı. Hem normlar açısından baktığımızda Abre bir ütopyadan çok distopya üzere, düşünsenize bu denli ahlakçılığın olduğu yerde nizamın yıkımı demek Abre! Ancak hakikat benim için bir ütopya.

‘ÖYKÜ, AZ CÜMLEYLE ÇOK ŞEY ANLATMAYI GEREKTİRİYOR’

Öykü, yazın tipi olarak biraz yabana atılıyor üzere. Siz bu çeşitte yazan biri olarak ne düşünüyorsunuz?

Bu benim üzerine çokça düşündüğüm bir konu. Hikayeye yapılan bu muamele, erkeklerin bayan emeğine yönelik bakışıyla çok benziyor üzere. Ya da gündelik hayatı kavrama biçiminde çıkan aşağılama pratiklerine. Mesela ortada büyük büyük devlet ve memleket sorunları varken yemek yapmak, çocuk yetiştirmek ve mesken temizlemek üzere konular ne ki! Meğer dönüp baktığımızda buradaki emek sayesinde dünya dönüyor ve dahası birileri bu kıymetsiz işleri yaparken öbürleri bu işlerin bu görünmez emeğin üstüne basarak yükseliyor. Hikaye denince de işte böylesine kıymetsiz, komplike olmayan ve kolay bir anlatı tipi geliyor akla. Hikaye yazmak ne ki roman yazmanın yanında, dahası hikaye müellifliği roman yazarlığına giden yolda geçirilmesi gereken bir merhale üzere görülüyor. Halbuki kolay her vakit zordur ve hatta en sıkıntı şeylerden biri bizim kolay dediğimiz şeylerdir. Buna sebeptir ki, bir insanın kolay bir gününü öyküleştirmek fevkalâde insanların hayatlarını öyküleştirmekten daha zordur. Dahası epey kolay ve sıradan olan birini üç-beş sayfada okunur bir metin haline getirebilmek çok daha zordur. Romandaki üzere uzun uzun anlatma, dününü bugününü deşme, tasvir etme bahtınız yoktur. Sonuç olarak hikaye, az cümleyle çok şey anlatmayı gerektiriyor, haliyle kolay lakin ağır bir anlatı çeşidi olarak varlık gösteriyor.

Kitaptaki bayan kahramanlardan kimileri erkekler yüzünden, onlara duydukları aşk yüzünden yaşadıkları yerlerden sürülürken bayanın bayandan hoşlanması üzere pek konuşulmayan durumlarda var yazınınızda. Bu kavramları görünür kılma nedeniniz neydi? Size nasıl görüşler geldi?

Son sorudan başlayayım zira çok eğlenceli yansılar geldi. Mesela yakın etrafımdan biri ‘Sürgün’ü okuyup, ‘İpli Don’a geçmek için bir mühlet beklediğini zira birinci hikayenin onda şok tesiri yarattığını söyledi. ‘İpli Don’dan sonra da bir hafta beklemesi gerektiğine kanaat getirmiş. Bir diğer arkadaşım da tüm hikayelerinde bir lubunyalık var dedi. Hikayelerimi çok yavuz, alışılmamış hayatların içinde gezinen ve hatta erotik bulanlar oldu. Olağan bir de en çok gelen ikinci yorum var: Hikayelerinde çok acı var ancak beşerde acı değil, gülme hissi yaratıyorlar. Bunlar hem yakın hem uzak etrafımdan gelen yansıların ortaklaştığı yorumlar. Sanırım bu yorumlar hikayelerimin ömürle örtüştüğünü gösteriyor.

Birinci soruya gelince, sanırım akademik meraklarım ve çalışma alanlarımla öyküleştirdiğim konular çok iç içe geçiyor, bu niçin bu türlü oluyor çok bilmiyorum. Ancak bildiğim şey; cinsiyet, cinsellik ve toplumsal cinsiyet artık ismine ne derseniz deyin gündelik hayatımız ve kurduğumuz sistem açısından son derece belirleyici bir konu, yani hayatın ta kendisi. Bunlara ait siyasetler yapıyı düzenliyor, vücudumuz üzerinden düzenlenen bu yapı içinde yaşıyoruz. Çatışmalarımız, çelişkilerimiz bu yapıyla vücutlarımız ve dileğimiz ortasındaki aralıktan kaynaklı büyük oranda.

Özetle, niyetli bir yazma biçimi değil benim için bu, ya da evvelce karar verilmiş bir husus da. Etrafımı çevreleyen dünyadan süzülüp gelen kıssalar bunlar, var olanın varlığının teslimi bir nevi. Mesela ‘Zakkum’un kahramanı Kako, Ermeni ve lubunya kimlikleriyle sonlarda gezinen bir karakter, temelinde tam da dünyanın kustuğu yerde, bir açıklıkta varlık gösteriyor. Onu bu iki özelliğinden, kimliğinden ve de yöneliminden bağımsız düşünmek de mümkün değil, bunlar var. Ya da hayatta bunlar var, o vakit niçin yazılmasın ki!