Birol BOZKURT
Yüksek enflasyon ve kredi maliyetlerindeki artış hem bireyleri hem de ticari işletmeleri zorlamaya başladı. 2023 genel seçimlerinden önce yaşanan bol ve ucuz para döneminden sonra başlayan ve seçimlerden sonra 180 derecelik bir dönüşle başlayan sıkılaştırıcı ve yüksek faiz dönemi hem bireysel hem de ticari borçlanmaları artırıyor. Borçlanmalarla beraber bankaların takipteki alacaklarında da ciddi bir artış yaşanmaya başladı.
Özellikle son aylarda takipteki alacaklarda yaşanan artış oldukça dikkat çekici boyutlara geldi. 2023 yılının ocak ayında 160 milyar 271 milyon lira düzeyinde olan bankaların takipteki alacakları 2024 yılına kadar yüzde 19,78’lik bir artış gösterirken yeni yılla birlikte bu ivme hız kazandı. Bu yılın 8 aylık döneminde tahsili gecikmiş alacaklarda büyüme geçen yılın tamamının neredeyse 2 katına ulaştı.
Takipteki alacaklar son 4 ayda 50 milyar TL arttı
Nisan ayına kadar yatay seyreden takipteki alacaklar nisan ayından itibaren hızlı bir yükseliş trendine girdi. Mart ayının son haftasında 197,5 milyar TL düzeyinde olan takipteki alacaklar bu tarihten itibaren hızla yükseldi ve geçen hafta 249 milyar 308 milyon TL düzeyine geldi. Yani 1,5 yılda 37 milyar TL’lik bir artış gösteren takipteki alacaklar son dört ayda 50 milyar liraya yakın bir artış gösterdi.
Takipteki alacakların alt kırılımlarına baktığımızda takipteki tüketici kredilerindeki artış oranı yüzde 100’ü geçmiş durumda. 2023’ün ocak ayında 22 milyar 169 milyon TL olan takipteki tüketici kredisi tutarı son açıklanan 2024 16 Ağustos haftasında 44 milyar 389 milyar liraya yükseldi.
Özellikle haziran ayından itibaren yaşanan yükseliş dikkat çekiyor. Tüketici kredilerindeki en fazla batık ise ihtiyaç kredilerinde oldu. Son açıklanan rakamlara göre 44,4 milyar liralık batık tüketici kredinin 43,6 milyar lirası ihtiyaç kredilerinden oluşuyor.
Takipteki bireysel kart borcu yüzde 432,5 arttı
Bireysel kredi kartlarında ise tablo biraz daha netleşiyor. 2023 yılının ocak ayında bireysel kredi kartlarında takipteki alacak tutarı 7 milyar 423 milyar lira iken geçtiğimiz hafta bu rakam geçen sürede yüzde 432,50’lik artışla 39 milyar 528 milyon liraya ulaştığı görülüyor.
Bireysel kredi kartı toplam borcu ise 2023 Ocak ayında 451,1 milyar lira seviyesindeyken geçen hafta 1,5 trilyon liraya kadar yükseldi. Yani geçen sürede yüksek enflasyonun da etkisiyle tüketimde kredi kartına yüklenen vatandaşın oluşan kart borcunu ödemekte zorlandığı görülüyor.
Ticari krediler 2 ayda 20 milyar TL arttı
Ticari krediler tarafında ise son dönemde hızlı bir yükseliş dikkat çekiyor. 2023 yılının Ocak ayında takipteki ticari kredilerin toplamı 130,7 milyar lira düzeyinde bulunuyordu. Bu yılın temmuz ayına kadar hafif yukarı yatay bir seyir izleyen takipteki ticari krediler temmuzun ilk haftasında 147,8 milyar lira düzeyinde yükselmişti. Ancak temmuz ayından sonra hızla yükselmeye başlayan takipteki ticari kredi tutarı temmuz başından 16 Ağustos haftasına kadar geçen sürede 20 milyar liraya yakın artarak 165 milyar liraya kadar çıktı.
Karşılıksız çek tutarı temmuzda %216 arttı
Merkez Bankası’nın verilerine göre, bir önceki ay karşılıksız çek adedi 10 bin 546 adet seviyesinde bulunurken, temmuzda bu rakam yüzde 149,9 artarak 26 bin 351 adede yükseldi. Karşılıksız çek tutarı bir önceki aydaki 6,45 milyar TL’den 15,77 milyar TL’ye çıktı. Yılın ilk 7 ayında toplam karşılıksız çek tutarı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 216 artarken, temmuzda aylık yüzde 198, yıllık bazda da yüzde 144 oranında arttı. Toplam ibraz edilen çek adedi bir önceki aydaki 614 bin 764 adetten 1 milyon 472 bin 257 adede, tutarı ise 307,4 milyar TL’den 606,3 milyar TL’ye yükseldi. Toplam ibraz edilen çek adedi de yıllık yüzde 4 düşerken, tutar bazında yüzde 70 artış gösterdi.
Kapanan şirket sayısı artıyor
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin (TOBB) verilerine göre, temmuzda bir önceki aya göre yüzde 42,9, bir önceki yılın aynı ayına göre, yüzde 39,8 oranında artışla 2 bin 889 şirket kapandı. Açılan şirket sayısında artış yıllık bazda yüzde 4,2 oldu. 2024’ün Ocak-Temmuz döneminde geçen yılın aynı dönemine göre kapanan şirket sayısı yüzde 28,3 artarken, açılan şirket sayısı da yüzde 14,5 oranında geriledi.